Karikatürlerle yabancılara Türkçe öğretimi. Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan pek çok ders materyali mevcut. Filmler, animasyonlar, z-kitaplar, mobil uygulamalar vs. Karikatür kullanımı da dil öğretimi sırasında tercih edilen içerikler arasında yer alıyor. Peki yabancılara Türkçe öğretirken karikatürleri nasıl kullanmalıyız? Karikatürler ile Türkçe öğretimini nasıl etkili bir biçimde yapabiliriz? Bu yazıda bu sorulara yanıt bulmaya çalışacağız. Öncelikle karikatür nedir? Karikatürü nasıl tanımlayabiliriz buna bir bakalım:
Karikatür sözcüğü ilk kez 1646’da, Annibal Carraci’nin Art di Bologna/Bologna Sanatları kitabında kullanılmıştır. Karikatür sözcüğü, İtalyanca’da çarpıtmak, abartmak anlamına gelen caricare sözcüğünden türemiştir. O dönemde de karikatür, çarpıtılmış, abartılı çizilmiş portrelere ya da figürlere verilen addır.
Günümüzde bir mizah unsuru olarak kullanılan karikatürler politik ve toplumsal hicvin önemli unsurları arasındadır. Karikatürlerin sadece hiciv yönü yoktur. Karikatürler aynı zamanda eğitici ve mesaj verici yönleri olan çalışmalardır. Karikatür sanatçısı eseriyle topluma, insanlara ya da kurumlara mesajını ve eleştirisini iletmektedir. Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi alanında da karikatürler öğretici ve mesaj taşıyıcı özellikleri ile fayda sağlayabilmektedir.
Karikatürlerin iletişim süreci yukarıdaki tabloda açıklanmıştır. Dilin işlevleri gibi karikatürlerin de bir iletişim işlevi bulunmaktadır. Biz de yabancılara Türkçe öğretirken bu işlevi etkili kullanmaya çalışmalıyız. Karikatürleri sınıflarımızda bir araç olarak kullanırken dört temel dil becerisini göz ardı etmemeliyiz. Karikatürleri okuma, konuşma, dinleme ve yazma becerilerine dönük, bütüncül bir biçimde kullanmamız dil öğretme amacımıza uygun olacaktır.
Atasözü, deyim gibi soyut kavramların ilgi çekici bir şekilde öğretilmeye çalışılmasında karikatürler etkili olabilir. Örneğin öğrencilere bir Türkçe atasözü açıklanmadan önce bir karikatür gösterilebilir ve bu karikatür hakkında ne düşündükleri sorulabilir. (konuşma ve dinleme) Yine benzer biçimde karikatür okuması ve çözümlemesi yapılarak okuma ve yazma becerisi pekiştirmeye çalışılabilir.
Karikatürler seçilirken amaca ve seviyeye uygunluk düzeyi mutlaka kontrol edilmelidir. Bir karikatürü sırf dersi renklendirmek adına değil biçim-anlam-kullanım yönünden de dikkatlice değerlendirmek gerekir. Aksi halde karikatür bir araç değil öğrenmeyi sekteye uğratan bir eğlence unsuruna dönüşebilir. Bu durumun önüne geçmek için amaca yönelik uygun etkinlikler ve ders planları tasarlamalıyız.
Öneriler:
- Türkçe öğretiminin karmaşık ve soyut olan konularının öğretiminde karikatür gibi görsel araç gereçlerden faydalanılmalıdır.
- Temel seviyede, yazı içermeyen karikatürler kullanılmalıdır.
- Etkinlikler için belirlenecek karikatürlerin siyasi ve cinsel bir içerik taşımamasına dikkat edilmelidir.
- Belirlenecek karikatürlerin Türk kültürüne uygun olmasına özen gösterilmelidir.
- Etkinliklerde öğrencilere karikatürdeki unsurlara ilişkin sorular yöneltilmeli ve öğrencilerin karikatürü yeniden üretmesine izin verilmelidir.
- Karikatürün ne zaman kullanılacağını doğru tespit etmek gerekir.
- Karikatürlerin kullanımında hedef kitleye görelik ilkesi göz önüne alınmalıdır.
- Karikatür, resim, fotoğraf gibi görsel materyallerin analizi için Türkçe öğretmenleri hizmet içi eğitimden geçirilmelidir.
- Yapılan bu çalışmada karikatürün yabancılara Türkçe öğreten sınıflarda nasıl kullanılabileceğine dair bir bakış açısı kazandırmak amaçlanmıştır. Bu alanda araştırmacılar tarafından uygulamalı çalışmalar yapılmalıdır. [1]
Kaynaklar:
[1] Melanlıoğlu, D. , Karakuş Tayşi, E. & Özdemir, B. (2013). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Karikatür Kullanımı/ The Use Of Cartoons in Teachıng Turkısh as a Foreıgn Language . Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 9 (19) , 241-256 .
Aytekin Özkan, Pınar. (2009). Yabancı dil olarak Türkçe derslerinde kültürlerarası iletişim yetisi kazandırma amaçlı karikatür kullanımı. (Yüksek lisans tezi).
